viernes, 8 de agosto de 2025

CRUCEIRO DE SAN MAMEDE - AMIL - MORAÑA

 CRUCEIRO DE SAN MAMEDE

AMIL

MORAÑA

 Amil
     San Mamede de Amil é unha parroquia que se localiza no concello de Moraña. 

     Segundo o padrón municipal de 2004 tiña 472 habitantes (253 mulleres e 219 homes), distribuídos en 16 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 522 habitantes.  

     Segundo o IGE, no 2014 a súa poboación descendera ata os 414 habitantes, sendo 197 homes e 217 mulleres.

Patrimonio histórico-artístico
      A igrexa parroquial foi construída en 1781.
     En 1892 rematouse de construír o Santuario da Virxe dos Milagres, onde se celebra o primeiro domingo despois do 8 de setembro a Romaría dos Milagres de Amil, á que asisten milleiros de peregrinos de toda Galicia.

      A tradición popular conta que todo naceu dun milagre acontecido no século XVIII. Había un labrego chamado Sebastián, que debía percorrer un longo camiño ata unha fonte afastada para conseguir a auga necesaria para regar a súa horta e a dar de beber ó seu gando, polo que rezaba con devoción á Virxe. Un día, despois de rezar pedindo axuda, púxose a cavar na terra e milagrosamente comezou a brotar un manancial. A auga era tan abondosa que mesmo lle permitiu construír un muíño que movía a auga deste manancial.

      Ademais, na parroquia hai varios cruceiros dos séculos XVIII e XIX,

Festas
     Nesta parroquia celébrase desde 1970 a festa gastronómica do porquiño á brasa.

Lugares de Amil
     O Apedrado, Barro, Cartamil, O Castriño, A Chan, O Outeiro, A Picota, Piñeiro, Pumardatán, A Rozavella, Ruibal, Torre de Abaixo, Torre de Arriba, Vilacova 

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

 

 

jueves, 7 de agosto de 2025

IGREXA DE SAN SALVADOR - VILANOVA DOS INFANTES - CELANOVA

 IGREXA DE SAN SALVADOR

VILANOVA DOS INFANTES

CELANOVA

Vilanova dos Infantes
      San Salvador de Vilanova dos Infantes é unha das 19 parroquias do concello ourensán de Celanova. 

      En 2017, tiña 222 habitantes.

Historia
      A historia da vila está ligada á Torre de Vilanova dos Infantes, construída no século X e destruída na Gran Guerra Irmandiña. A comezos do século XIX foi restaurada a torre da homenaxe para acoller a casa consistorial do concello de Vilanova dos Infantes, integrado no de Celanova en 1927.

     A torre de Vilanova dos Infantes está situada nunha vila de estrutura medieval, onde destaca esta torre de dezanove metros de altura. Trátase do último vestixio do que foi un gran castelo construído sobre un posible asentamento castrexo. O castelo, pertencente ao mosteiro de Celanova, igual que a vila, foi unha das grandes fortalezas de Galicia e xogou un papel importante nas loitas medievais cos irmandiños e portugueses.

     Ademais do castelo e a muralla, os accesos históricos ao núcleo terán moita importancia, tanto para a estrutura interna como as súas expansións. Os primeiros propietarios foron os monxes de Celanova, posteriormente pasou ás mans de Fernando Castro ata o ano 1369, momento no que o rei, Henrique II, obriga a ceder este ben a Xoán Rodríguez de Biedma e aos seus herdeiros, que eran os condes de Monterrei, así como a participar nos preitos cos Lemos. Posteriormente, o castelo foi derrubado na gran guerra irmandiña en 1467; o castelo e a torre foron danados e reconstruídos posteriormente.

     Vilanova dos Infantes ten un papel importante nas guerras fronteirizas do século XVI e durante o século XVII. É neste último século cando se construíu a igrexa parroquial de San Salvador, fóra do recinto defensivo. Máis tarde e afastado do burgo construíuse o Santuario da Nosa Señora do Cristal.

     Nos séculos XIX e XX Vilanova mantivo unha certa funcionalidade como núcleo urbano respecto ao ámbito territorial dependente. As actividades da poboación non só será a agricultura senón os distintos labores artesáns como a fabricación de calzado. Todas elas sustentarán a vila de Vilanova, tanto nas prazas da vila como na feira mensual que se celebraba na paraxe do Cristal.

      En 1837 Vilanova dos Infantes constituíuse como Concello, estrutura administrativa mantida ata a anexión con Celanova en 1927. A casa consistorial tivo a súa sede na torre da homenaxe, rehabilitándose ao efecto e dotándoa dunha escaleira exterior de acceso, o que reforzou a vixencia do asentamento como lugar central respecto ao medio rural.  

     Actualmente a Fundación Terra de Celanova mantén aquí unha exposición permanente sobre o xacemento arqueolóxico de Castromao e a Idade Media, ofrecendo información oral e escrita, así como visitas guiadas con persoal especializado.

      Na parroquia está o castro de Castromao, un poboado castrexo, habitado até o século III e abandonado entón para construír a nova vila. En documentos do ano 927 a vila aparece relacionada con Rosendo de Celanova. No ano 940 a súa nai, Aldara de Celanova, fundou o convento de Santa María de Vilanova dos Infantes, sendo abadesa a súa filla Adosinda. O lugar pasou a ser coñecido como Vilanova das Infantas. O convento foi reconstruído entre 1215 e 1225, e formou parte da orde de San Bieito até o seu abandono en 1880. Até a década de 1940 conserváronse elementos arquitectónicos como capiteis, restos de arcos ou bases de columnas.

      A comezos do século XXI leváronse a cabo obras de restauración no poboado medieval. 

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

IGREXA DE SAN MAMEDE DE COENCE - COENCE - PALAS DE REI

 IGREXA DE SAN MAMEDE

COENCE

PALAS DE REI

 Coence
        San Mamede de Coence é unha parroquia do concello de Palas de Rei na comarca da Ulloa, na provincia de Lugo. 

      No ano 2007 tiña 68 habitantes, deles 31 eran homes e 37 eran mulleres, o que supón unha diminución de 3 habitantes en relación ao ano anterior, 2006.

Lugares de San Mamede de Coence
     Coence, Gontá de Abaixo 

Palas de Rei
      Palas de Rei é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca da Ulloa. 

     Segundo o IGE en 2023 tiña 3.346 habitantes. O seu xentilicio é «palense». 

Comarca da Ulloa
        A comarca da Ulloa é unha comarca galega situada na provincia de Lugo cuxa capital é Monterroso. 

     A esta comarca pertencen os concellos de Antas de Ulla, Monterroso e Palas de Rei. 

      No ano 2020 tiña 8.879 habitantes, 4.430 homes e 4.449 mulleres.

 

     O seu nome procede do río Ulla, que nace na comarca. 

MAPA

  

XOAN ARCO DA VELLA 

IGREXA DE SAN PAIO DE BAIS - BAIS - AGOLADA

 IGREXA DE SAN PAIO DE BAIS

BAIS

AGOLADA

San Paio de Bais
     San Paio de Bais é un lugar da parroquia de San Paio de Bais, no concello pontevedrés de Agolada, na comarca do Deza. 

      Segundo o INE, no 2008 tiña 28 habitantes (11 homes e 17 mulleres), o que supón unha diminución de 5 habitantes con respecto ao ano 2000.

Lugares de San Paio de Bais
     Cacharenzo, As Casas Novas, Costela, San Paio de Bais 

Agolada
      Agolada é un concello da provincia de Pontevedra pertencente á comarca do Deza.  

     Segundo o IGE en 2015 tiña 2 585 habitantes (3 875 en 2003).

     O seu xentilicio é agoladés ou aqualatense.

Xeografía
     Agolada está situado no centro de Galicia, na punta nordeste da provincia de Pontevedra, entre o río Arnego, a serra do Farelo e o río Ulla. 

     O concello limita cos concellos de Palas de Rei, Antas de Ulla (provincia de Lugo), Santiso (provincia da Coruña), Rodeiro, Lalín e Vila de Cruces.

     O monte Farelo, con 952,6 metros, e situado na serra do Farelo, é o punto máis alto do concello. 

     O río Ulla, que fai de límite norte do concello, é o principal curso fluvial. En Brocos úneselle o río Arnego antes do comezo do encoro de Portodemouros. O seu outro afluente principal é o río Deza.

     Ten clima é oceánico interior, co inverno suave e o verán fresco. As precipitacións anuais son de 1 290 mm.

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

IGREXA DE SAN PEDRO DE GAXATE - A IGREXA - GAXATE - A LAMA

 IGREXA DE SAN PEDRO

A IGREXA

GAXATE

A LAMA

     Edificación relixiosa construída en cantaría granítca, de planta rectangular e cuberta a dúas augas agás no presbiterio que é a catro augas, e con pináculos nos seus esquinais.

     A fachada principal presenta pilastras laterais. Posúe unha porta de aceso lintelada, enmarcada e con pináculos na súa parte superior.

     Por riba da porta podemos unha xanela de sección rectangular e decorada con motivos que semella unha concha de vieira, e unha fornela coa imaxe do patrón.

     O conxunto remata cunha torre – campanario en posición central, con balaustrada e, de remate, unha sección con forma de cúpula.

     No adro da igrexa existe un cruceiro.  

      Tamén podemos ver o antigo cemiterio e un Vía Crucis.

     Na cornixa da porta principal vemos un reloxo de sol feito en pedra.

MAPA

  

 Fuente: Web Patrimonio Galego

XOAN ARCO DA VELLA